Gebelikte Kilo Alımı Ve Gebelikteki Kilo Alımının Etkisi

Obezite, yaygınlığı tüm dünyada artan ve sağlığı tehdit eden bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre dünyada 1.6 milyar yetişkin hafif şişman (Beden Kitle İndeksi (BKİ) 25-30 kg/m²) ve 400 milyon yetişkin obezdir (BKİ > 30 kg/m²). Gelişmiş ülkelerde hızla artan obezite sorunu, gebe kadınlarda da hızla artış göstermektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde gebe kadınlar arasında obezite görülme insidansı %18.5-38.3 arasında değişmektedir. PRAMS (Pregnancy Risk Assessment Monitoring System) verilerine göre gebelik öncesi obezite prevalansı son on yılda %69 oranında artmıştır. Obezitenin kadınlarda daha sıklıkla görülmesinin nedenlerinin başında gebelik öncesi ve gebelik döneminde kazanılan ağırlık fazlalığı gelmektedir. Obezite sağlığı tehdit eden en önemli faktörler arasındadır.

Maternal obezite, anne ve bebek için kısa ve uzun süreli komplikasyonlara neden olması nedeniyle endişe uyandırmaktadır. Annede düşük BKİ ile intrauterin büyüme yetersizliği, preterm doğum, demir eksikliğine bağlı anemi gibi sorunlarla karşılaşılırken, yüksek BKİ ile infertilite, gestasyonel diyabet, gebeliğe bağlı hipertansiyon ve preeklampsi, doğum defekleri, yüksek doğum ağırlığı veya makrozomi (>4500 g), sezaryen doğum, tromboembolik sorunlar, uzun süren doğum sancısı, doğumda zorluk yaşanması, kan kaybı, doğum sonrası anemi ve enfeksiyon gibi sorunlar yaşanmaktadır.

Maternal obezitenin neden olduğu konjenital anormallikler erken doğuma, ölü doğumlara ve bebek ölümlerine neden olabilmektedir. Amerika’da bebek ölümlerinin beşte biri konjenital anormallikler nedeniyle oluşmaktadır. Obezite, diyabet ile benzer metabolik bozukluklara sahiptir ve insülin direnci, hiperglisemi obeziteye eşlik etmektedir. Obezite ile gebe kadınlarda bu tür bozuklukların ortaya çıkması ve bebeklerde konjenital anormalliklerin oluşumuna etki ederek merkezi sinir sistemi ve kardiyovasküler sistem ile ilgili bozukluklara neden olmaktadır. Maternal obezite, fetüs üzerinde uzun süreli etkilere sahiptir. Maternal obezite ile bebekler daha yüksek doğum ağırlıklı doğmakta ve bu nedenle çocukluk ve yetişkinlik döneminde obeziteye yatkınlıkları artmaktadır.

Gebelikte ideal kilo alımı gebenin fiziksel aktivitesine, gebelik öncesinde olduğu kiloya ve sahip olduğu hastalıklara bağlıdır. Beslenme tamamen kişiye özgü olup, kişiye göre planlanmalıdır. Gebeliğe ideal beden kitle indeksinde giren birey 10-15 kg alabilir. Kişiye özgü değişen bu programda hafif şişman gebe 7-12,5 kg arasında, şişman gebe ise 6-10 kg arasında almalıdır.

İdeal ağırlık hesaplanır. İdeal olması gereken beden kitle indeksi, ideal BKİ'nin boyun karesine çarpılması ile bulunmaktadır. Bazal metabolizma hızı hesaplandıktan sonra kişinin fiziksel aktivitesi eklenerek kazanılması gereken toplam ağırlık belirlenir. Kişi kaç kg alması gerekiyorsa, doku başına alması gereken kalori hesaplandıktan sonra gebelikte alması gereken enerji hesaplanmaktadır.

Obezitenin doğurganlık üzerinde olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir. Çalışmalar, obez kadınlarda (BKİ > 30 kg/m²) infertilite riskinin normal kadınlara göre 2.7 kat fazla olduğunu göstermektedir. Vücut yağ oranının fazla olması ve özellikle abdominal yağlanma ile amenore, menstrüasyon düzensizliği, düşük riskinin artması ve doğurganlığın azalması arasında önemli bir ilişki bulunmaktadır. Obez kadınlarda düşük riskinin %25-37 daha fazla olduğu ve obezite ile kısırlık tedavisine verilen yanıtın azaldığı belirlenmiştir.

Aşırı ağırlık kazanımı ve obezite, gebelikte hipertansiyon prevelansını ve toksemik sendromları artırmaktadır. Aşırı kilolu olanlarda hipertansiyon 2.0-3.7 kat, toksemik sendromlar 1.5-1.9 kat fazla olmaktadır. Obez kadınlarda ise hipertansiyon 2.2-21 kat, toksemi 1.2-9.7 kat daha fazladır. Preeklampsi (proteinürinin eşlik ettiği hipertansiyon) insidansı obez gebelerde 2-5 kat fazla görülmektedir.

Maternal obezite, embriyogenezi etkileyerek konjenital anormalliklere neden olmaktadır. Obezite ile artan serum insülin, trigliserit, ürik asit ve kronik hipoksi doğumdaki bozukluklardan sorumlu olabilir. Folat eksikliği gibi maternal obezite de nöral tüp defekti riskini artırabilmektedir. Obez kadınlarda glukoz metabolizmasının bozulması ve hiperinsülinemi gebelikte nöral tüp defekti riskini artırabilir.

Maternal obezite ile kan viskozitesinin ve koagülasyonun artması trombozis riskini artırmaktadır. Tromboembolizm maternal ölüme neden olabilmektedir. Doğumun yaklaşması ile gebe kadınlarda damar hasarı artmaktadır. Obez kadınlarda tromboembolik hastalıklar normal ağırlıklı kadınlara göre daha yüksek oranda görülmektedir.

Kadınlarda maternal obezite ile emzirmenin başlaması ve devam etmesi arasında negatif ilişki bulunmaktadır. Maternal adipozitenin artışı meme salgı bezlerinin gelişimine zarar vermekte ve başarılı laktasyona engel olmaktadır. Obez ve aşırı kilolu annelerde bebeklerin anne sütü ile beslenme süresi daha kısa olmaktadır.

Maternal obezite ile gebelikte anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyen kısa ve uzun süreli komplikasyonlar arasında yakın ilişki bulunmaktadır. Obezite; infertilite, gestasyonel diyabet, gebeliğe bağlı hipertansiyon ve preeklampsi, doğum defekleri, yüksek doğum ağırlığı veya makrozomi, sezaryen doğum, tromboembolik sorunlar, uzun süren doğum sancısı, doğumda zorluk yaşanması, kan kaybı, doğum sonrası anemi, doğum sonrası enfeksiyon gibi önemli sorunlara neden olmaktadır. Maternal obezitenin anne ve bebek sağlığı üzerindeki kanıtlanmış olumsuz etkilerinden korunmak için gebelik süresince maternal beslenmenin düzenlenmesi ve önerilen düzeyde ağırlık kazanması sağlanmalıdır. Obez kadınların planlı gebeliklerle gebelik öncesi dönemde ağırlık kaybederek önerilen ağırlık sınırlarına ulaşmaları, komplikasyonlardan korunmaları için en ideal yöntemdir. Bu amaçla obez kadınların gebelik öncesinden başlayarak uygun ağırlık kazanımı, yeterli ve dengeli beslenme ve besin çeşitliliği konusunda bilgilendirilmeleri ve oluşabilecek komplikasyonlar açısından taranması ve bir uzman tarafından kontrol edilmesi oldukça önemlidir.